Over sterren en bloemen, een verhaal uit de schatkamer


Jan Walgrave, ere-conservator van de provinciale musea van Antwerpen deelt graag historische weetjes met ons, beste liefhebbers van edele schoonheid. Over juwelen en de bijbehorende pracht en praal.

In de onderstaande tekst lees je wat hij te vertellen heeft over wetenschap, filosofen en -jawel- keizerin Sisi.

Over sterren en bloemen

Gebeurtenissen, zelfs filosofische strekkingen kunnen de trends van juwelen beïnvloeden. Daarvan getuigen de “Giardinetto” uit de 18de, en de sterbroches uit de 19de eeuw.

De 18de eeuw is de eeuw van de “verlichting”, wat niet met lampjes en zo te maken heeft, maar met revoluties op het gebied van de wetenschap, waardoor waarheden die vroeger altijd algemeen waren aanvaard nu plots op lossen schroeven kwamen te staan.

De vrijmetselarij bloeide. Onderwerpen die vroeger door de godsdienst verboden gebied waren verklaard werden nu toch door de wetenschap onderzocht. Een van de grootste filosofen uit die tijd was de Zwitser Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Hij predikte onder meer een “retour à la nature”: de mens wordt door het maatschappelijk leven misvormd, zodat men nog het best de kinderen kon laten gedijen in een natuurlijke omgeving, zonder scholen en invloeden van volwassenen. Pas als ze volwassen waren konden ze opgenomen worden in de maatschappij. Hij schreef zijn ideeën hierover neer in 1762: “Emile, ou de l’éducation”, in vijf delen. Het boek werd onderwerp van discussie, en werd zelfs hier en daar op openbare plaatsen verbrand, maar de belangstelling voor leven in en met de natuur werd door veel mensen opgenomen, ook door rijkelui die hun kasteel op den buiten weer meer gingen bewonen in plaats van een grootstad zoals Parijs…

In die tijd ontstond ook de moderne studie van de natuur. De meest vooraanstaande geleerden waren een Fransman Georges-Louis, graaf Buffon (1707-1788), en de Zweed Carolus Linnaeus (1707-1778). Buffon was vooral plantkundige en schreef een “Histoire Naturelle” van 36 delen (!); Linnaeus publiceerde zowel over het dierenrijk als over de plantenwereld, en zijn “Systema Naturae” kende tijdens zijn leven wel 12 drukken. Ze kregen brede bevolkingslagen tot belangstelling voor de natuur, wat onder meer resulteerde in een nieuw type ring: de “Giardinetto”, Italiaans voor tuintje. Het bestaat uit een bloempotje met bloemen in, en de meeste bewaarde ringen zijn met edelstenen bezet.

In de loop van de 19de eeuw heeft de studie van het heelal een flinke stap voorwaarts
gemaakt, door de verbeterde telescopen, die een nauwkeuriger beeld gaven van hoe het staat met de kosmos en wat erin beweegt. En er beweegt heel wat, zoals vallende sterren, stukken meteoor die opbranden als ze de atmosfeer rond de aarde binnenvliegen.

En er zijn in het verleden wel eens van die “sterren” tot op de aarde gevallen: die waren zo groot dat ze niet volledig waren opgebrand in de atmosfeer. De heelal-watchers konden voorzien wanneer er zo’n sterren, - soms een sterrenregen – zou plaats hebben. Af en toe grepen sensatiekranten de kans te baat om de bevolking te beangstigen, door bijvoorbeeld een enorme meteoor aan te kondigen, die ergens zou neerploffen en enorme schade zou aanrichten. Dat gebeurde niet en de bevolking was opgelucht. En… er ontstonden sterrenjuwelen!

Omdat sterren zo mooi schitteren moesten die juwelen dat ook doen, dus waren de duurste van diamant, en enkel voor de hoogste kringen. De meest beroemde zijn die van keizerin Elisabeth van Oostenrijk, beter bekend als Sisi. Zij had een prachtige lange haardos, die ze af en toe met haar sterren bezaaide. Maar ook andere vorstinnen droegen sterren, zoals keizerin Eugénie van Frankrijk, of koningin Alexandra van Engeland, met een reeks sterren op de rand van haar décolleté en midden op de voorzijde van haar kleed. De “sterrenrage” bloeide tenslotte uit, en na 1900 werden ze nog zelden gezien.

Populaire posts